Portugees dagboek (13)

Ze komen in de Algarve stukken minder voor, die regenachtige dagen. Maar wat die dan al niet vermogen en daarom tot verrassende waarnemingen kunnen leiden, hebben wij bijna aan den lijve ondervonden. Want ons nog altijd heersend beeld van het wat arme, landelijke en nooddruftige Portugal, waar de netjes met pas geplukte sinaasappels nog aan het tuinhek hangen en waar het wegennet altijd aan een opknapbeurt toe is, heeft gisteren een stevige opdoffer gekregen tijdens een bezoek aan het Forum Algarve, dat aan de stadsgrenzen van Faro ligt. Het bleek een soort van mall te zijn, welke een voor ons ongekend formaat had, niet alleen qua omvang, met bijvoorbeeld een ondergrondse parkeergarage die waarschijnlijk vijfentwintig voetbalvelden besloeg, gratis was en een eigen verkeersplan kende. Maar kwalitatief ook alles oversteeg wat wij tot dusverre in dit opzicht hadden gezien en meegemaakt, niet alleen in Nederland, maar ook in verschillende buitenlanden. We keken onze ogen uit en onze mond viel bij herhaling open.

Was ons referentiepunt als het om shoppen in de ruimste zin van het woord gaat, namelijk nog onverkort de Makado in Beek met al zijn tevredenstellende variaties, die standaard is sinds gisteren volkomen gekanteld door onze verkenning van het Forum Algarve, vergeleken waarbij diezelfde Makado in Beek nog niet eens het niveau van een buurtsuper haalde en er in feite wel twintig tot dertig keer in paste. Zo kolossaal was dit nieuwe fenomeen voor ons dat tegelijk ons beeld van dat arme Portugal met eenzelfde vaart en kracht omver werd gehaald door al die Portugezen die er met volle karren door dat Forum renden en aldus demonstreerden dat alle EU – subsidies die in dit omvangrijke project gestoken zijn, meer dan goed en terecht aan hen zijn besteed. En wie zijn wij om aan hen deze voor ons zelfs ongehoorde overvloed na alle schraalheid en soberheid, die zij zoveel jaar kenden, te misgunnen?

Portugees dagboek (12)

Zonder aanmatigend te willen zijn of enige pretenties te hebben durf ik gerust te beweren dat mijn topografische kennis, zeker als het om Nederland en Europa gaat, bovengemiddeld genoemd kan worden. Dat nam echter niet weg, merkte ik ruim een jaar geleden, dat ze toch een hinderlijk hiaat bevatte. Want Lagos associeerde ik toen nog slechts met de Nigeriaanse miljoenenstad van die naam, zonder te weten dat er in Portugal, in de Algarve ook een kuststad van die naam lag, weliswaar veel kleiner, maar een met een rijke historie en een flamboyant heden. Dat was Lagos dat de meest zuidzuidwestelijke stad van het Europees continent bleek te zijn, met haar toch nog 30.000 inwoners en dat mede daardoor ons tot een eerste bezoek wist te verleiden, waarin veel verwachtingen, die in allerlei reisgidsen en door menige site waren opgeroepen, werden overtroffen. Want je vind er werkelijk alles waar Portugal voor staat en waar dat land groot door is gemaakt.

De azulejos, pleinen van elk formaat, beelden en kerken, een visafslag, een markthal en de sporen die werkelijk overal door Hendrik de Zeevaarder zijn nagelaten. Wat ook logisch in zo’n stad aan de zee waar deze Portugese held geschiedenis mocht schrijven en van waaruit hij steeds het zeegat koos, deze Infante d’Henrique. Maar zoals de rijke geschiedenis haar stempel op deze verrassende stad drukt, zo leeft er ook een flamboyant heden waarin jongeren uit alle delen van de wereld een hoofdrol opeisten als ze ongebonden en zwervend uiteindelijk hier hun pleisterplaats en echte vrijheid vonden. Waardoor op dit uiterste puntje van het Europese vasteland een plek kon ontstaan waar verleden en heden elkaar in volkomen ontspanning vonden om er een soort van paradijs op aarde te doen ontstaan. Wat het dankzij de relaxte sfeer die er ook voor ons voelbaar hing, ook kon worden, want ver, heel ver weg van de boze wereld gelegen is. Niettegenstaande het feit dat de geest die er heerst, bijna niet internationaler kan zijn.

Portugees dagboek (11)

De kans op een verrassende ontmoeting tijdens een verblijf in het buitenland is natuurlijk stukken groter dan in de eigen vertrouwde omgeving, waar het zekere voorang krijgt boven het onzekere, omdat veiligheid nu eenmaal een van die basisbehoeften van een mens is. Maar elders geldt die wetmatigheid bijna niet meer. Waarmee niet gezegd wil zijn dat dat een reden is om op reis te gaan, maar het is toch een interessante bijkomstigheid, een kans die als die zich voordoet, je niet moet laten passeren. Zoals wij die gisteren ook met beide handen aangrepen op het Praia Santa Eulalia, toen wij uit alle macht een selfie van ons samen probeerden te produceren. Met natuurlijk alle mogelijke curieuze standen en complicaties tot gevolg alsook de smakelijke lach van omstanders. Waaronder een Canadees – Amerikaans stel, dat afkomstig bleek uit Florida en Toronto en dat verzeild was geraakt in de Algarve tijdens een zoektocht naar een liefdesnest waar zij de rest van hun leven wilden slijten. Zij wilden ons wel op de gevoelige plaat vast leggen, compassie als zij hadden met ons in ons geklungel om onszelf via zo’n selfie te vereeuwigen. Een fotosessie met diverse achtergronden was het resultaat en ook nog eens een reeks van geslaagde opnamen.

Waarna we niet ons weegs gingen, maar aan de praat raakten, op de grens van branding en strand, die typische plaats voor verrassende ontmoetingen waarvan dit er dus een werd. Met uiteraard de uitwisseling van gegevens, zoals woonplaats, leeftijd, complimenten en alle andere plichtmatigheden die bij zo’n soort gesprek horen, met inbegrip van de omhelzingen die de wereld ter plekke heel klein maakten. Hoewel daartegenover opeens weer een kenniskloof opdoemde toen aan ons de vraag werd gesteld wat er in hemelsnaam in Polen aan de hand was, waar de regering zo hardhandig ingreep in de rechtspraak. Na een eerste oppervlakkig antwoord, omdat we voor de rest de kennis misten, moesten wij aangeven dat wij uit Nederland kwamen en dat dat een heel ander land dan Polen was. Wat verder niets afdeed aan de hartelijkheid van deze ontmoeting. Want zo waren deze Amerikaanse en Canadees, leeftijdgenoten trouwens, ook wel weer. Met hun innemende verbazing over dat Europa en dit Portugal, waar het wat hen betreft voor altijd zo goed toeven was. Maar zoals dat vaak zo gaat op de rand van strand en branding, waar het getijde voortdurend wisselt, is zo’n ontmoeting hoe verrassend ook, tegelijk vluchtig, moet het dat bijna wel zijn. Maar daarbij wel van een aard om voor altijd in je hart mee te nemen. Wat wij voluit deden toen wij na een kwartier de andere kant op ons weegs gingen.

Portugees dagboek (10)

Terwijl elders in de wereld, in Europa of is het alleen in Nederland, de komst van blue monday (20 januari), welke het summum aan depressie zou opleveren, wordt afgewacht, was het wat ons betreft meer aan de orde om het tegendeel ervan op te zoeken en ervaren. En dat gebeurde nota bene op een van die zeldzame dagen dat de hemel boven de Algarve ferm dichtgetrokken was, maar, geloof het of niet, recht boven Faro dat ene licht in de duisternis opleverde, waardoor de zon constant kon schijnen, dus de temperatuur opjoeg naar een graad of twintig. Je moet het maar treffen zoals wij op deze woensdag die niet luckier kon zijn, een dag waarop alles op die ene plek ook nog eens meezat, meer in het bijzonder binnen de muren van het oudste deel van de stad. Waar het rijke katholieke en koloniale verleden van Portugal nog het meest zichtbaar werd in het bisschoppelijk paleis en de kathedraal en vooral tot uitdrukking kwam in de vele tableaus van de meest fantastische azulejos. Wat Portugees is voor tegels, maar tegelijkertijd veel meer betekent dan dat enkele woord in onze eigen taal.

Het was daar goed dwalen binnen de muren van het oudste Faro, waar maar al te duidelijk werd dat deze plaats ooit het ontmoetingspunt of waarschijnlijk meer wrijvingspunt van twee grote beschavingen is geweest. Met die beelden en waarnemingen op zak was het daarna bij uitstek goed toeven in zo’n luisterrijk restaurant boven op de stadsmuur dat de terechte naam “O castelo” had gekregen en waar goede smaak, heden en verleden in een heerlijke zeebaars samenvloeiden en waar het decor ingrediënten bevatte die bijeengevoegd voor de cocktail zorgden om onze dis tot een groot genoegen te maken. Want zie het maar eens verzonnen te krijgen om temidden van al die oudheden ter plekke een maaltijd te doen begeleiden met de klanken van pianist Bill Evans, het uitzicht op de lagunes van Faro, het boemeltje richting Olhao dat onderlangs de muur passeert en het volgende vliegtuig dat in de verre verte naar boven de wolken stijgt. Dan waan je je toch op draaipunt van de wereld waar geluk tenminste nog heel gewoon is, terwijl men zich elders druk maakt om de komst van blue monday. Van ons mocht het, gezegend als wij ons voelden op deze lucky wednesday, op die glinsterende speldenprik die Faro heette.

Portugees dagboek (9)

Terwijl de regen voluit neer klettert – wat dus ook in de Algarve kan gebeuren – daalt nog eens het besef in dat wij, Nederlands als we zijn, bepaalde gewoonten en rituelen, waar we ook heen gaan of verblijven, met ons meedragen. Zoals bijvoorbeeld onze beheptheid met het weer, het ons voortdurend afvragen wat het weer gaat doen, in 24 uur of morgen of de komende veertien dagen. De weersites hebben niet voor niks in ons land zo wortel kunnen schieten. En wat gaan we er toch driftig mee aan de gang op ons mobieltje. Ook als we in een buitenland zijn, waar het weer in het dagelijkse leven een constante factor is, zo constant dat niemand van de localen er zich serieus bezig mee zal houden en dus die enkele weersverandering, zo’n buitje als op dit moment, op de koop toe neemt, omdat hetzelfde weer als gisteren en eergisteren en ook daarvoor toch spoedig terugkeert. Zodat er niet de minste aanleiding of reden is om zich er zo druk over te maken zoals wij dat plegen te doen, gewend als we zijn geraakt aan de grillen en nukken van het weer waar ons land mee te maken krijgt en die daardoor toch een deel van ons leven en de gang die het neemt, bepalen. Zodat we ook in het buitenland buigen voor de macht der gewoonte en via onze mobiel maar blijven preluderen op het weer van morgen en overmorgen, omdat we onder alle omstandigheden, ook als deze nagenoeg vaststaan, willen weten waar we aan toe zijn en zo onze dagbesteding tijdens onze vakantie kunnen plannen en indelen. Omdat mañaña bij ons niet bestaat, maar gewoon morgen heet.

Portugees dagboek (8)

Het blijkt toch te kunnen gebeuren. Zo ben je een bijna verstokte niet – televisiekijker als je in Nederland bent, omdat je de weg niet meer kunt vinden in de rijstebrij aan televisiezenders die het Nederlands taalgebied te bieden heeft, met de daarbij de haast vanzelfsprekende overvloed aan overbodige en onzinnige programma’s, om over alle verder troep nog maar te zwijgen. En zo ben je in Portugal en krijg je te maken met de ook daar heersende lange avonden die nu eenmaal niet allemaal gevuld kunnen worden met gesprekken, gezelschapsspellen en het goede boek. Waardoor de televisie zo maar ook voor welkome afleiding blijkt te kunnen zorgen zonder dat je aangewezen bent op het alleen maar kijken naar plaatjes van anderstalige zenders omdat daar de ondertiteling bij ontbreekt. Nee, dan ben je, of je het wil geloven of niet, toch maar mooi gezegend met Nederlandstalig aanbod op zegge en schrijve twee televisiezenders, waarop de kwaliteit gewoon zegeviert en het dus geen moeite kost om van je avond een televisie-avond te maken.

Inderdaad kan het verkeren, als je wat verder van huis bent geraakt en het moet doen met Nederland 1 en BVN, welke letters staan voor het Beste van Vlaanderen en Nederland. Wat dan de publieke zender voor Nederlanders en Vlamingen in het buitenland is en steeds een uitsnede toont van, zoals de naam al zegt, het beste dat de Nederlandse en Vlaamse publieke zenders op de betreffende avond of de dag tevoren getoond hebben, zonder dat de kijker het gevoel krijgt dat hij echt achter de feiten aan loopt. Een welkome voorziening dus als je een tijdje van huis bent en toch wat van een binding ermee wil behouden. Sterker nog, het zijn die twee zenders zelfs die waarde toevoegen aan je verblijf elders en je tegelijk helpen om, als je eenmaal thuisgekomen bent, de weg terug te vinden in de ratjetoe aan programma’s waar je eerder zo hopeloos de weg in kwijt was geraakt.

Portugees dagboek (7)

In dit Portugees dagboek moest een keer dat jaloersmakende verhaal aan bod komen. Bij deze dus, als de achterblijvers in een grijs, nat en kil Nederland de beschrijving moeten lezen van een zondagmiddag op het Praia Santa Eulalia. Waar Portugese gezinnen, vakantiegangers en pensionado’s hun beste heenkomen zoeken en uitgestrekt op het zand van of het groen aan het strand bij een temperatuur van 17, 18 graden onder de koesterende winterzon van het kijken naar elkaar en van het geluid van de branding liggen te genieten. Een typische niets-aan-de-hand-omgeving waar het leven zijn loop neemt en op zijn zondags voortkabbelt, en eigenlijk net zo zondags is als op de Goetheplatz in Weimar, op het Vrijthof in Maastricht of aan de boorden van het Lago Maggiore in Stresa.

Zondagser kan het haast niet, als de grote, boze wereld op afstand is gezet en het kleine geluk haar kans krijgt en ook nadrukkelijk grijpt. In miniatuur als dat meisje van 2 zich onder de ogen van een trotse vader en moeder amuseert met een passerende pup, terwijl het zeewater om haar enkels spoelt. Of als dat oudere stel onder het oog van de haar omringende wereld die wereld totaal vergeet en slechts oog voor elkaar heeft, omdat het kan en mag. Of als die twee tachtigplussers hand in hand genieten van wat er nog voor hen is weggelegd. Zulk klein geluk dus, dat in feite het grote geluk is en alleen maar groter wordt op dat Praia Santa Eulalia bij 17, 18 graden onder de winterzon. En wat een voorrecht toch om daar bij te mogen zijn en het intens mee te kunnen beleven.