‘Angst voor geluk’

Hij is nog niet zo vaak hier aan bod gekomen. Ten onrechte, omdat hij tot een van de belangrijkste naoorlogse Nederlandse dichters gerekend mag worden. Daarom vandaag aandacht voor Willem Wilmink (1936 – 2003) en meer in het bijzonder voor dit voor zijn oeuvre zo kenmerkende gedicht “Angst voor geluk“:

Soms in de nacht als je naast me ligt,
als je naast me ligt met je meidengezicht,
dan heb ik je weer zo lief.
En ik denk met trots aan ons kleine gezin,
en ik denk: er zit wel samenhang in,
het biedt wel perspectief.

Daar komen nare gedachten van:
dat het zo niet altijd maar duren kan,
het is allemaal veel te fijn.
Nu is mijn bedje wel gespreid,
maar deze kinderen, deze meid
zijn te mooi om waar te zijn.

Wat maken we misschien nog allemaal mee,
misschien ga jij met een ander in zee,
met een zwaarbehaarde man.
Of slepende ziekte of ander kruis
komt over de wereld of over ons huis,
en maakt er een puinhoop van.

Dat denk ik dan. Maar de volgende dag
geeft een ruzie die er wezen mag,
een fraai stuk burengerucht.
En al die gedachten, mijn lekker stuk,
aan ziekte en ontrouw en ongeluk
slaan ratelend op de vlucht.

Zoveel hoofden, zoveel zinnen

Zoveel hoofden, zoveel zinnen. Als dit gezegde ergens permanent bewaarheid wordt, dan toch zeker in Nederland met zijn 46 kerkgenootschappen en 28 omroepverenigingen die immers stuk voor stuk het woord willen voeren en ook gehoord wensen te worden. Met als enige uitkomst een voortdurende Poolse landdag. Wat we de afgelopen negen maanden dan ook heel goed gewaar zijn geworden tijdens de coronacrisis, waarin nooit adequaat werd gereageerd, omdat de mitsen en de maren alleen maar de richting van het denken en het debat en het tempo van handelen bepaalden. Omdat op elke eventualiteit door zowat alles en iedereen moest worden gekauwd. Vreemd, maar wel waar. Want ligt het in tijden van tegenspoed en collectieve bedreiging – en dat was COVID 19 – niet het meest voor de hand om gezamenlijk stappen te zetten om uit de narigheid te komen? Wiedes, zou je zeggen, maar overduidelijk te veel gevraagd van de bewoners van de Hollandse polder, voor wie de eerste prioriteit, ook in tijden van corona, lag bij het het zegje doen en bij het hebben van de eigen mening en die ventileren. Want wie heeft er in die tijden van narigheid geen podium gekregen, zonder dat het ergens toe deed of daar enig collectief belang mee gemoeid was of iets van een oplossing teweeg bracht?

En met al die coronaproblemen die we hebben, blijft het gewoon door gaan, die makke waar wij als volk van te lijden hebben. We leren niks. Zie maar hoe er vandaag gereageerd werd op de aankondiging dat er vanaf 4 januari gevaccineerd kan worden. Logisch dat er dan een zucht van verlichting en een golf van opluchting door de samenleving zou gaan, als er zo duidelijk een uitzicht komt op licht aan het eind van de tunnel, waar we zo lang in hebben gezeten. Maar in Nederland dus niet. Want dat goede nieuws was nog niet de wereld in gegaan, of de eerste ja maar viel al te horen. De Landelijke Huisartsen Vereniging haakte af omdat het betreffende vaccin te complex was voor huisartsen om het in hun praktijken toe te dienen. Met meteen daarna de verzorgingstehuizen die zich afvroegen of dat vaccin wel geschikt was voor de meest kwetsbare ouderen die als eersten daarvoor in aanmerking kwamen. En het zou niet de GGD zijn die alle vreugde ook meteen temperde met de aankondiging dat de massale inentingen op zijn vroegst in augustus 2021 een aanvang konden nemen. Zucht, zeg je dan, om vervolgens in arren moede te concluderen dat het in ons land kennelijk echt niet anders kan dan dat ieder zijn zegje moet doen in plaats van met zijn allen zonder veel verdere omhaal recht op het gezamenlijke doel af te gaan.

De logica de deur uit.

In 2020 is de logica de deur uit gedaan. Wie dacht dat oorzaak en gevolg nog steeds in elkaars verlengde lagen, moet uit die droom zijn ontwaakt. Want wat hebben die nog met elkaar te maken, nu de nep, de namaak, de contradictie en het bedrog tot de standaard zijn verheven en de leugen regeert. De kwaadaardige verbeelding blijkt aan de macht en de complotteurs konden het voor het zeggen hebben gekregen. Of zegt het volgende voorbeeld al niet genoeg? Was het niet Trump die in de aanloop naar de presidentsverkiezingen bij herhaling tijdens de massale rallies verkondigde dat hij alleen kon verliezen als er bij de stembus collectief en door het hele land fraude zou worden gepleegd. Een voorspelling die wel moest uitkomen en dus ook uitkwam, omdat Trump verloor en daarmee inderdaad het slachtoffer was geworden van een grootscheeps bedrog door zijn tegenpartij, de Democraten. Ieder zijn waarheid en daarmee zijn eigen logica die des te geharnaster was omdat Biden volgens Trump zo’n zwakke tegenstander was dat hij er niet van kon verliezen. Dus moest er wel gefraudeerd zijn. Waarmee de werkelijkheid gemakkelijk op zijn kop gezet kon worden en die omgekeerde wereld ook nog geloofwaardig werd toen vaak genoeg gezegd werd dat het was zoals het nu was. Terwijl alles ook nog eens met alles te maken had en het begin een eind en de kop staart kon worden.

De omkering of het wegpoetsen van elke logica dus die gemeengoed werd zoals het volgende voorbeeld van dat spoorloos redeneren eveneens laat zien. Met de coronacrisis als de gedachte en altijd erbij gehaalde redengeving. Het feit blijkt zich voor te doen dat de Explosieven Opruimings Dienst het ongekend druk heeft met het verwijderen van meer dan gewoonlijk gevonden mijnen, granaten en bommen. De verklaring voor die hausse wordt gezocht in de omstandigheid dat mensen door de coronacrisis veel meer zijn gaan tuinieren met al die vondsten tot gevolg. Wat wel erg met de haren erbij gesleept lijkt. Alsof overal een verklaring voor gevonden moet worden, met de fantasie en verbeelding als aantrekkelijk uitwijkgebied, wanneer het een niets met het ander te maken heeft. Want het is toch wel kras dat al dat ontplofbaar materiaal opeens in al die tuintjes wordt gevonden. Wel, bommen en granaten! Met als klap op de vuurpijl en als summum van onlogica het regeringsbesluit om door de toeslagaffaire gedupeerde ouders als compensatie voor het jarenlange wachten een gratificatie van 750 euro toe te te kennen. Terwijl ongeveer tegelijkertijd bedrijven en werknemers miljarden kregen om de gevolgen van de coronaviruscrisis te verzachten. Wat dus wel pijlsnel kon. Over ongerijmdheden gesproken. En meteen het sprekend bewijs dat de logica in 2020 inderdaad volledig de deur uit is gedaan.

Kerstster (haiku)

Met een tuin op “hold”
komt het op de kerstster aan
tot eind december.

Rechtsaf de Zandstraat in

Er is weinig zo deprimerend als het Designer Outlet en het Retail Park in Roermond op zondagen als de rijen automobilisten zich naar de ketens van blokkendozen begeven om daar in een of andere behoefte te voorzien. Want wat moeten ze anders, ben je geneigd te denken als je die treurigheid links en rechts laat liggen op weg naar hopelijk iets anders en beters. In die gemoedstoestand bereikte ik het gehucht Leeuwen om daar rechtsaf de Zandstraat in te slaan om bij de eerste blik vooruit al meteen zeker te weten dat ik in een andere en veel betere wereld zou komen te verkeren. Want met elke meter verder en steeds meer groen om mij heen kwam er een idylle naderbij die zich allereerst aftekende rond een, naar later bleek, eeuwenoud kerkje, het ‘Rozenkerkje’, dat op een terp zestien meter hoog boven de oever van de Maas lag. Asselt was dit dus, waar de geschiedenis opeens meer dan tastbaar was, een monumentale vorm aannam dankzij zoveel goed geconserveerde woningen en een klein oudheidkundig museum waarin de lokale geschiedenis van de laatste twaalfhonderd jaar zichtbaar werd gemaakt. En niet dat de historie hier dor, duf en droog naar buiten trad.

Integendeel, heden en verleden vinden zich maar wat gemakkelijk in Asselt, waar het water – en dagtoerisme ook alle kansen krijgt, maar aandacht voor de plaatselijke geschiedenis allerminst op de laatste plaats komt, eigenlijk verrassend genoeg als een unique selling point wordt aangemerkt zonder dat er van overdrijving sprake is. Alleen komt het allemaal natuurlijk minder tot zijn recht op zo’n winterse dag als de toeloop er duidelijk gering is, de rust en de stilte heerst en de schoonheid van Asselt aan de het water van de Maasplassen alleen maar aansprekender en pregnanter wordt. Als die enkele wandelaar die heersende stilte nog dominanter maakt en daarmee de alom aanwezige schoonheid die extra toets geeft en nog meer accentueert. Want zo ver, hoewel nog geen drie, vier kilometer, van die grote, boze wereld waar men over elkaars hoofden loopt in de hoop het geluk van het moment te kunnen tacklen. Wat vaker vergeefse moeite is en tegelijk zo meelijwekkend oogt, te meer omdat het simpele genot en geluk even verder, aan de Maas, in dat idyllische Asselt nagenoeg voor het oprapen ligt. Waarom niet dat extra rondje gemaakt, dat vermoedelijk veel meer de moeite loont, want meer opbrengst geeft?

Tien van Toen – 702 –

Het Amerikaanse presidentschap staat altijd en wereldwijd in het middelpunt van de belangstelling, met inbegrip van de vervuller van die prestigieuze en machtige functie. Dit in tegenstelling tot degenen die het vice-presidentschap vervullen en net niet de anonymus en grijze muis zijn, maar er niet ver vanaf verkeren als ze vier jaar in de bijwagen mogen fungeren. Een ondankbare baan dus. Wat de vraag oproept welke tien personen in de tweede helft van de twintigste eeuw tot die functie geroepen waren, met daaraan automatisch gekoppeld de vraag of hun namen allemaal nog scherp in ieders geheugen gegrift zijn:

Richard Nixon – Lyndon Baines Johnson – Hubert Humphrey – Spiro Agnew – Gerald Ford – Nelson Rockefeller – Walter Mondale – George W. Bush Sr. – Dan Quayle – Al Gore

‘De opgang’ van Stefan Hertmans

Het ligt natuurlijk dik voor de hand dat in deze tijden van corona hier het ene na het andere boek de revue passeert. Met een nog niet vertoonde snelheid. Maar ja, wat wil je ook als het aantal mogelijkheden om je af te leiden danig zijn ingeperkt. In november is het immers met de bezigheden in de tuin gedaan. Een klusser ben ik absoluut niet. Theaters, restaurants, bioscopen zijn dicht, waardoor er niet veel anders op zit dan je behoefte aan cultuur en wat dies meer zij thuis te bevredigen. Waardoor er niet veel anders overblijft dan de schoonheid zoals Netflix te bieden heeft ofwel een boek bij de hand te nemen. Als er sprake was van een leesachterstand vanwege drukke en andere activiteiten, dan is die de afgelopen maanden dus daardoor behoorlijk ingehaald, recent met “De opgang” van Stefan Hertmans, een van de meest toonaangevende Vlaamse schrijvers van dit moment. En die positie heeft hij wederom waargemaakt, zonder een-op-een terug te vallen op het recept waarmee hij zo succesvol was met “De bekeerlinge” en “Oorlog en terpentijn”. Zij het dat hij weer niet kon nalaten om de verbinding tussen zijn eigen leven en een stuk geschiedenis tot het thema van zijn boek te maken. Wat hij opnieuw op een fraaie wijze doet, niet in het minst door zijn empathische wijze van schrijven. Want Hertmans is waarachtig niet te beroerd om positie te kiezen c.q. een standpunt in te nemen. Hoewel dat ook wel mag als de Vlaamse collaboratie tijdens de Tweede Wereldoorlog in de persoon van de notoire verrader Willem Verhulst de rode draad vormt in dit boek “De opgang”.

Met voor Hertmans nu als aanleiding de rondleiding door een huis in Gent, die vooraf ging aan de aankoop ervan in 1979. Of liever gezegd de herinnering daaraan, die tot leven kwam toen hij ruim twintig jaar later dit huis verkocht en min of meer bij toeval kwam achter de onverkwikkelijke geschiedenis die zich voor, in en na de Tweede Wereldoorlog in dat huis afspeelde. Met verraad en trouweloosheid op de meest prominente plaats in het verhaal. Maar daar beperkt Hertmans zich niet toe. Want omwille van de reconstructie achteraf, zo rond de eeuwwisseling, was een contact met hoofdrolspelers, voorzover nog in leven, onvermijdelijk. Met als gevolg de confrontatie met een nog altijd in Vlaanderen levend verleden dat tot uitdrukking komt in de moeizame omgang met het begrip ‘collaboratie’ ten tijde van de Tweede Wereldoorlog. Waar nog altijd omheen en een punt aan wordt gedraaid, als het niet min of meer met de mantel der liefde wordt bedekt, getuige de prominente rollen die een Bart de Wever en het Vlaams Blok met hun gedachtengoed in het publieke leven kunnen en mogen spelen. Hertmans gaat het niet uit de weg en stelt het duidelijk aan de kaak en maakt zijn nieuwste boek “De opgang” daarmee alleen maar relevanter en urgenter. Nog afgezien van het feit dat zijn schrijverschap het op zich al meer dan de moeite van het lezen waard maakt.

Een onvervulde belofte dit jaar?

Nog meer dan andere jaren, veel meer zelfs, lijkt Kerstmis dit jaar een halszaak te worden. Het snakken ernaar kan met hoofdletters worden geschreven, terwijl de versoepeling van de coronaregels tijdens die dagen permanent punt op de kabinetsagenda is geworden en daarin allang de rondvraag is ontstegen, want een kwestie van nationaal belang zou zijn. Omdat er dus op 25 en 26 december collectief bij elkaar gezeten en geschranst moet worden. Omdat daar een dwingende behoefte aan is, als dus het heersend gevoel geloofd zou moeten worden. Afgezien van Black Friday begint de Kerstgekte namelijk nu al, en vroeger dan ooit, baan te breken. Kerstbomen gaan met bossen de deur uit, de bladen staan vol met Kerstmenus, waarvan de een nog gekker en onmogelijker te bereiden is dan de ander, maar bijeen genomen natuurlijk wel helpen om de kolommen van kranten en magazines gevuld te krijgen. Waar het uiteindelijk om te doen is zonder dat het allemaal veel ter zake doet, maar wel als bijkomend effect heeft dat de temperatuur in de Kerstthermometer als vanzelf weer wat stijgt. Zodat daarmee ook dat geloof toeneemt dat er aan dat bij elkaar zijn met Kerstmis niet te ontkomen valt. Waarmee de cirkel vanzelf rond wordt en de selffulfilling prophecy ook dit jaar weer werkt.

In die zin dat iedereen uiteindelijk weer instapt in die gekte die bij Kerst schijnt te moeten horen en dus de versoepeling van de coronaregels tot zo’n halszaak maakt, als half december alles dus weer op scherp staat en elke nuchterheid en rationaliteit opeens ver te zoeken is. Kom er maar eens om en probeer het te begrijpen als je het allemaal aanschouwt, ver van je bed als het is. Gesterkt als je ook nog wordt in dat sentiment bij gebrek aan andere geluiden en gevoelens. Of moet het voor iemand wel, deze Kerstgekte die dus geen enkel oorzakelijk verband nog heeft met de oorsprong van het feest. Is het dan echt zo dat Kerstmis nog slechts de gerede aanleiding is om bij elkaar te komen, waar de rest van het jaar de tijd daarvoor ontbreekt. Wat is zo’n samenzijn dan nog waard? Zoiets als een koffiemaaltijd na een begrafenis met die altijd onvervulde belofte om elkaar weer gauw eens te zien of op te zoeken? Zoiets? Gooi het dan maar in mijn pet en laat die hele versoepling dan alsjeblieft achterwege, als het allemaal zo weinig inhoudt en alleen maar tot grotere uitbraken en risico’s leidt. Misschien is het wachten op de Kerst van 2021 dan een veel betere gedachte.

In het kwaadste daglicht

De verhoren van de Kamercommissie naar aanleiding van de kinderopvangtoeslagaffaire zijn zonder meer ontluisterend te noemen. Ze blijken zo maar een mogelijk heersend vooroordeel te bevestigen waarvan je als aandachtige kijker hoopt dat het niet gebeurt. Want is het zo leuk om op het bezit van een vooroordeel betrapt te worden? Natuurlijk wil je dat niet. Maar het oogt allemaal nog veel erger, die parade van belastingambtenaren, die zich stuk voor stuk ontpoppen als burgemeesters in oorlogstijd, die zich nauwgezet aan de wet houden, maar van de menselijke maat nooit gehoord hebben. Bevel is bevel, zo zou hun motto kunnen luiden, ondanks dat ze tot de top van de ambtenarij behoren en dus, ook gezien hun uitzonderlijk beloningsniveau, geacht mogen worden om kritisch en zelfstandig te denken dan wel verantwoordelijkheid te willen nemen. Maar die competenties lijken geen plaats te hebben gekregen in hun toolbox, omdat die al overvol is met de kunst van het wijzen naar anderen en de vaardigheid om het eigen straatje schoon te vegen plus die van de rotzooi over de schutting naar de buren van SZW te gooien.

Zo zijn de capaciteiten en manieren van deze professionals zonder kraak of smaak, die op hun best zijn van achter hun bureau op een royale kamer, ergens zeshoog op een Haags departement, waar het zo goed en veilig is met die goede, vaste en dik betaalde baan om beleid op afstand en uit het zicht van mensen, haast in het geniep, uit te voeren. Met als enig doel om de dag vol en opgeteld te krijgen tot veertig jaar diensttijd en een vet pensioen, waarna het goed op de lauweren rusten is, zonder gewetensnood of herinnering. Die immers nooit een kans van beklijven kregen bij deze lieden die een leven lang als een kip zonder kop en gevoel pleegden te acteren, maar wel van onder andere mijn centen meer dan royaal betaald werden. Reden waarom ik dus de vrijheid neem om woest op hen te zijn en ze dus zonder omhaal van woorden burgemeesters in oorlogstijd noem. Hoewel ze eigenlijk nog veel zwaardere papieren verdienen, deze types die het comfort en de veiligheid van de anonimiteit niet verdienen. Maar gewoon bij naam genoemd horen te worden, deze veroorzakers van zoveel menselijk leed, deze Veld, Blokpoel en Blankestijn, namen die dus echt in het kwaadste daglicht thuis horen.

’t Hooge Nest

Als een boek in goed vier jaar tijd tot twintig keer herdrukt is, dan moet dat in elk geval bij een breed publiek in de smaak vallen. Bijzonder wordt het als de inhoud ervan nou niet bepaald gemakkelijk of amusant genoemd kan worden. Reden waarom ik dan juist extra attent en kritisch ben en wel eens haarfijn wil weten waar dat succes vandaan komt. Noem het niet vooringenomenheid, maar wel dat lampje dat bij een bepaald signaal bij mij gaat branden. Ik moet het blijkbaar nog wel even zien waarom zo’n boek zulke oplagen krijgt. Zo ongeveer was mijn vertrekpunt toen ik ’t Hooge Nest van Roxane van Iperen begon te lezen. Om na nog geen dertig bladzijden volledig in de ban te zijn geraakt van de verbijsterende geschiedenis van dit huis dat in ’t Gooi ergens tussen Naarden en Huizen verscholen in de bossen ligt. Verbijsterend, fascinerend, ontroerend zijn kwalificaties die stuk voor stuk van toepassing zijn op het verhaal dat Roxane van Iperen schrijft over het verborgen verleden van dat huis waarin zij nu zelf woont.

Maar dat met name de sporen draagt en ook de kern vormt van het drama dat zich rond de Joodse familie Brilleslijper uit Amsterdam, en met name rond de twee zusjes Lien en Janny, in de oorlogsjaren heeft voltrokken. Verzet, verraad, onderduik, deportatie en gevangenschap, al die facetten van de oorlogstijd keren voortdurend terug in het leven van die twee Joodse zusters, in een duizelingwekkende vaart, waardoor ook met het vorderen van het boek de spanning stijgt en je er als lezer nauwelijks van los kunt maken. Met vaardige, maar wel journalistieke hand weet Roxane van Iperen je getuige te laten zijn van deze bijna oorlogsthriller, waarin feminisme dankzij Lien en Janny Brilleslijper al een sleutelbegrip was toen feminisme nog niet eens was uitgevonden. Kortom, een geweldige geschiedenis die je aan je stoel nagelt en je geen moment loslaat. Dankzij Roxane van Iperen die zo’n rijk en emotionerend boek heeft geschreven dat het nog oneindig veel herdrukken verdient.

Hoor, ganzen…..

Onbekend hoeft niet per se onbemind te zijn. Kijk maar eens naar de voormalige stadsdichter van Zwolle, Lenze L. Bouwers. Inderdaad, tot vandaag nooit van gehoord. Waarom eigenlijk niet? Want dichten kan hij wel. Lees maar eens dit “Hoor, ganzen trekken over in de nacht”:

Hoor, ganzen trekken over in de nacht,
terwijl ik wakker lig, doodmoe van praten
tegen de bezoekers die zichtbaar zaten
te vechten tegen hun tranen. Hoe zacht
moet het donzen kussen zijn van de vacht
van moeder gans als haar jongen zich laten
troosten onder de blanke verenpracht?
Hoor, ganzen trekken over in de nacht.
Ze hebben weet van de winter en haten
de vrieskou met enkel wakken als gaten
leefgenot in hun uitgestrekte machts-
gebied. Terwijl geen medicijnen baten,
hoor, ganzen trekken over in de nacht.

Nachtmerrie in Amerika?

De Amerikaanse verkiezingen zijn inmidels alweer anderhalve week achter de rug zonder dat de verliezer, Trump, ook maar een centimeter heeft bewogen en zijn nederlaag heeft erkend. Integendeel, hij is zich alleen maar meer gaan vastbijten in zijn fantasie, zijn leugen en ongelijk. Alsof hij zijn eigen masterplan aan het uitvoeren is, gesteund als hij zich weet door het gros van zijn partij en dat rabiate deel van de Amerikaanse natie dat blind achter zijn barre nonsens aanloopt. Tegen elke verdrukking in blijft Trump vooruithollen alsof zijn realiteit de enige werkelijkheid is en ook behoort te zijn.Waardoor onherroepelijk de vraagt rijst die ik op 29 oktober in mijn blog stelde en die Bert Wagendorp vandaag in zijn column in de Volkskrant herhaalde. Zou het onmogelijke dan toch mogelijk zijn? Het zal toch, hoop ik niet zo zijn dat ik met de beantwoording van die vraag op 29 oktober het gelijk aan mijn zijde heb gekregen? Daarom, beste lezer, oordeel zelf als ik datzelfde betoog – heel ongebruikelijk – hier nog eens herhaal.

Zou het onmogelijk geachte dan toch mogelijk kunnen worden? Kan er dan toch een complottheorie, hoe onwaarschijnlijk ze ooit leek, bewaarheid worden? Bijvoorbeeld een complot tegen het Amerika zoals het ooit door de founding fathers was bedoeld, dat nu gesmeed wordt om het op Election Day, op 3 november, tot uitvoering te brengen. Er zijn nogal wat voortekenen die erop wijzen dat Trump en zijn hofhouding meer dan snode plannen hebben. En natuurlijk is geen weldenkend mens bereid om zulke bizarre onzin te geloven. Maar heeft Trump de afgelopen jaren niet aanleiding genoeg gegeven om dat geloof te voeden, zoals ook het idee van een complottheorie steeds meer kansen kreeg. Dus waarom zou er ergens in het begin van november, als de verkiezingsuitslag Trump tegenvalt of niet aanstaat, niet een greep naar de constitutionele macht kunnen worden gedaan? Gedurende de jaren van zijn presidentschap heeft hij immers daar voldoende zaadjes voor gezaaid. In het Hooggerechtshof heeft hij een hem welgezinde meerderheid weten te construeren. Door permanent de traditionele media ervan te beschuldigen dat zij nepnieuws verspreiden, dus leugenachtig zijn, heeft hij het geloof in de betrouwbaarheid van de media en de vrije pers ondermijnd, terwijl hij paralel daaraan Twitter tot zijn eigen spreekbuis heeft gemaakt en de massieve en blinde steun van de populaire zender Foxnews in de schoot geworpen kreeg.

Met verdachtmakingen en verzinsels bestreed hij zijn politieke, culturele en journalistieke tegenstanders, met geen ander doel dan hen vleugellam te maken en in een kwaad daglicht te zetten bij een groot publiek, dat daardoor het geloof in hen moest verliezen. Met Trump ging, kon en mocht de leugen gewoon regeren. Wat het in diskrediet brengen van de tegenstander des te eenvoudiger maakte. De oppositie tegen Trump moest zo worden verzwakt, zoals langs diezelfde weg het geloof in het democratisch verkiezingsproces diende te worden ondermijnd. Wat dan ook door wetgeving, decreten en uitspraken van het Hooggerechtshof stelselmatig is gebeurd, maar nog het meest en vooral door de voortdurend door Trump uitgesproken twijfel over de eerlijkheid en de objectiviteit van het verkiezingsproces. Met als uitkomst een klimaat dat langzamerhand rijp is voor Trump om zijn slag voor nog eens vier jaar te slaan. Waardoor hij dan de ruimte heeft om de Trump – dynastie definitiever en voor langer te vestigen. Zo kun je alsmaar verder in de richting van het autocratisch model in Amerika redeneren. Zelfs als je weldenkend en goed van vertrouwen bent en het diep verankerd geloof koestert dat zoiets niet mogelijk is in de oudste democratie die Amerika wel is. Want is ditzelfde land niet het land van de onbegrensde mogelijkheden, waar het onmogelijke dus wel degelijk mogelijk is?

Nieuw van Elena Ferrante

Elena Ferrante. Aangenaam om kennis mee te maken. Een echte kennismaking was het ook weer niet, omdat ik de afgelopen maanden al in aanraking mocht komen met de thematiek waarvan haar oeuvre doortrokken is en die schitterend vorm kreeg in de televisieserie “De geniale vriendin”. Die serie was gebaseerd op de vier Napolitaanse romans die door Elena Ferrante geschreven waren en waarmee zij haar naam in de internationale literaire wereld wist te vestigen. Het zijn de verhalen over jonge meisjes en vrouwen die al worstelend hun weg in de grote, boze wereld en naar de volwassenheid proberen te vinden. Met Napels als het rauwe en grauwe decor, waar wie voor een dubbeltje geboren is 0,001% kans heeft om er een kwartje van te maken. Met kansenarmoede en vicieuze cirkels dus als de leidraden van het mensenleven. Waarin de opeenstapeling van klein leed en groot leed elkaar alleen maar lijken te kunnen afwisselen en tot de dagdagelijkse gang van zaken behoren. In het verlengde van die vier Napolitaanse romans pakt Elena Ferrante diezelfde rode draad weer op in haar nieuwste roman “Het leugenachtige leven van volwassenen“.

Daarin beschrijft zij de moeizame weg naar en de vermoeiende toenadering tot de volwassenheid zoals het pubermeisje Giovanna die moet afleggen. Alle fasen van verwarring komt deze Giovanna tegen, als ze al haar ankerpunten stuk voor stuk ziet wegvallen. Haar desorientatie, haar zoektocht naar nieuwe vastigheid wordt tot in detail uitgetekend en gelardeerd met alle stemmingsmomenten die er in zo’n jong leven maar mogelijk zijn. Waardoor een fraai en handzaam portret ontstaat van zo’n weerbarstige Napolitaanse puber, die uiteraard dwars tegen de draad in is, maar tegelijk volledig onthand, want zonder elementaire zekerheden. En hoe herkenbaar ook. Want wie heeft ze niet van nabij meegemaakt, de Giovanna’s? En zijn we het misschien zelf ook wel geweest? Vragen en aanknopingspunten genoeg om “Het leugenachtige leven van volwassenen” maar eens gauw ter hand te nemen. Ook omdat het zo mooi geschreven is. Waardoor het voor mij een meer dan aangename kennismaking met Elena Ferrante was. Zo aangenaam dat ik de vier Napolitaanse romans dus nu ook ga lezen.

De krampen van Trump

Een boterham minder zal ik er zeker niet om eten noch zal ik er een minuut wakker van liggen als Trump toch herkozen wordt tot president. Nog eens vier jaar van chaos en ellende, hoewel aan de andere kant van de plas, dus ver van mijn bed, kom ik heus wel door en overleef ik best. Wat niet wegneemt dat ik natuurlijk stomverbaasd ben dat de helft van een volk kennelijk zo’n kwast als staatshoofd nog wel een jaar of vier ziet zitten. Maar goed, het zal mijn tijd verder duren. Ik kan er namelijk niks mee en mijn leven zal er niet anders door worden. Dus houd ik het er maar op dat het is zoals het is en dat ik, als hij dan toch zou worden herkozen, in elk geval twee dagen lol heb gehad over het feit dat Trump eens even heel goed peentjes heeft moeten zweten. Want er stond natuurlijk voor hem heel wat op het spel voor het geval hij geen tweede termijn als president zou krijgen en hij ambteloos burger zou worden die dus niet meer gevrijwaard kon blijven van strafvervolging. Dat zou namelijk zijn lot zijn, de onmetelijke hoeveelheid aanklachten en strafzaken die hem boven het hoofd hingen, zodra zijn onschendbaarheid vanwege zijn presidentschap op een einde zou lopen. Vandaar al zijn krampen op de uitslagenavond en de uren daarna. Met als gevolg aanklachten, kort gedingen, gangen naar het Hooggerechtshof om het verloop van de verkiezingen en de tellingen aan de kaak te stellen.

Zie hoe zo’n kat in het nauw van allerlei rare sprongen kan maken en er niet over peinst om al een toontje lager te zingen. En het eind van dat overspannen en nerveuze repertoire van die Trump is nog lang niet in zicht in het geval Joe Biden de race naar het Witte Huis zou winnen. Daar durf ik mijn hoofd op te verwedden. Zo duur zal hij zijn huid beslist verkopen, zeker omdat de uitslag welke kant die ook op gaat, een kolossale afgang voor hem betekent nadat hij tijdens de campagne zo’n onmetelijk grote mond over Joe Biden had opgezet. Want was het niet sleepy Joe die met afstand de slechtste kandidaat voor het presidentschap ever was? En daar moet je opeens tegen opboksen, met de goede kans op een nederlaag. Ja, hoe vertel je dat aan je aanhangers die zich met al die aantijgingen zo vermaakt hadden. Een moeilijk verhaal dus voor die Trump met al zijn praatjes die opeens geen gaatjes meer bleken te vullen omdat de helft van het Amerikaanse electoraat hem doorzag en meer dan genoeg van hem had. Met dus de kans dat hij dus plaats moet maken voor die slappeling met zijn mondmasker. Wat al mooi zou zijn. En zo niet, dan heb ik toch vette pret gehad omdat hij nu eens even flink peentjes heeft moeten zweten, van de angst voor de totale afgang die hij zou beleven en die de derde november 2020 in feite ook voor hem is geweest.

Heksenkring (haiku)

Tien paddenstoelen
stonden bij een holle boom
in een heksenkring.

Het lot van de ZZP’er

Hoewel ze een vitaal onderdeel vormen van de vaderlandse economie en een wezenlijke bijdrage leveren aan het functioneren ervan, blijft hun leven, werken en lijden eigenlijk min of meer constant onder de radar. Ze zijn er, de ZZP’ers, doen hun werk en dus moet het wel goed met hen gaan, zal de redenering van de buitenstaander ongetwijfeld luiden. En daarmee wordt aan hun lot, dat weinig benijdenswaardig is, groot onrecht gedaan. Want moeten de meesten van hen niet gewoon op een houtje bijten en moeten zij zich in feite niet slechts tevreden stellen met het gevoel dat ze eigen baas zijn? Zij het dat dat natuurlijk een wassen neus is, omdat de tucht van de markt hen altijd regeert en zij daardoor voortdurend hun weg in die markt moeten zoeken om werk voor morgen en overmorgen te vinden. Terwijl er ook nog eens genoeg kapers van hetzelfde slag op de kust zijn. Spannend. Ja. Maar vooral ook onzeker, heel erg onzeker, met name omdat er wel elke maand of week brood op de plank moet zijn. Wat om energie en stressbestendigheid vraagt en ook de naakte werkelijkheid is die zich bepaald niet verhoudt tot al die mooie vergezichten die werden voorgespiegeld op het moment dat er in overweging werd gegeven om als eigen baas, als ondernemer, als zelfstandige te gaan functioneren.

Het konden voor even dromen zijn geweest, tot de realiteit zich in alle hevigheid en ernst aandiende en ze dus maar wat bedrieglijk bleken te zijn. Sterker nog. Wat bleef er van al die zelfstandigheid en ondernemerschap over? Hoeveel plezier plus inkomen resteerde er na alle gedane arbeid? Neem alleen al het geld, waar niet alleen van gegeten moet worden, maar ook alle premies voor verzekeringen tegen arbeidsongeschiktheid, ziektekosten, pensioen, enz. enz. dienen te worden voldaan. Dus ook dat deel wat de baas vroeger voor zijn rekening nam. Ga er maar aan staan als ZZP’er die zich op die momenten met recht kleine zelfstandige kan noemen, voor wie dus heel weinig overschiet. Die dus echt tussen de rails van de welvaartsstaat met al haar zekerheden en vastigheid lijkt terecht gekomen. En zo de slaaf, de lijfeigene van deze tijd is geworden, die dan als doekje voor het bloeden de vrijheid en de zelfstandigheid heeft gekregen. Maar of dat de precieze en juiste volgorde is naar levensgeluk, mag gerust betwijfeld worden. Want was het niet zo dat “erst das Fressen kommt, und dan die Moral”, om in navolging van Brecht en Maslow te spreken.

Tien van Toen – 701 –

Omdat ik eigenlijk al mijn hele leven lees, kan ik langzamerhand best een toptien van de door mij gelezen boeken samenstellen. Die lijst die verder een willekeurige volgorde kent, is zeker niet compleet, in die zin dat er ook boeken op zullen ontbreken ondanks dat ik ze hoog aan sla, maar ze eigenlijk op dit moment ben vergeten. Mijn tien meest geliefde boeken zijn daarom

1. De donkere kamer van Damocles (W.F. Hermans) 2. De Buddenbrooks (Thomas Mann) 3. Terug tot Ina Damman (Simon Vestdijk) 4. De oorlog van het einde van de wereld (Mario Vargas Llosa) 5. Gewassen vlees (Thomas Rosenboom) 6. Fado Alexandrino ( Antonio Lobo Antunes) 7. De reis van de voorganger (Per Olov Enquist) 8. Heren van de thee (Hella Haasse) 9. De naam van de roos (Umberto Eco) 10. Sneeuw (Orhan Pamuk)

Een complot tegen Amerika?

Zou het onmogelijk geachte dan toch mogelijk kunnen worden? Kan er dan toch een complottheorie, hoe onwaarschijnlijk ze ooit leek, bewaarheid worden? Bijvoorbeeld een complot tegen het Amerika zoals het ooit door de founding fathers was bedoeld, dat nu gesmeed wordt om het op Election Day, op 3 november, tot uitvoering te brengen. Er zijn nogal wat voortekenen die erop wijzen dat Trump en zijn hofhouding meer dan snode plannen hebben. En natuurlijk is geen weldenkend mens bereid om zulke bizarre onzin te geloven. Maar heeft Trump de afgelopen jaren niet aanleiding genoeg gegeven om dat geloof te voeden, zoals ook het idee van een complottheorie steeds meer kansen kreeg. Dus waarom zou er ergens in het begin van november, als de verkiezingsuitslag Trump tegenvalt of niet aanstaat, niet een greep naar de constitutionele macht kunnen worden gedaan? Gedurende de jaren van zijn presidentschap heeft hij immers daar voldoende zaadjes voor gezaaid. In het Hooggerechtshof heeft hij een hem welgezinde meerderheid weten te construeren. Door permanent de traditionele media ervan te beschuldigen dat zij nepnieuws verspreiden, dus leugenachtig zijn, heeft hij het geloof in de betrouwbaarheid van de media en de vrije pers ondermijnd, terwijl hij paralel daaraan Twitter tot zijn eigen spreekbuis heeft gemaakt en de massieve en blinde steun van de populaire zender Foxnews in de schoot geworpen kreeg.

Met verdachtmakingen en verzinsels bestreed hij zijn politieke, culturele en journalistieke tegenstanders, met geen ander doel dan hen vleugellam te maken en in een kwaad daglicht te zetten bij een groot publiek, dat daardoor het geloof in hen moest verliezen. Met Trump ging, kon en mocht de leugen gewoon regeren. Wat het in diskrediet brengen van de tegenstander des te eenvoudiger maakte. De oppositie tegen Trump moest zo worden verzwakt, zoals langs diezelfde weg het geloof in het democratisch verkiezingsproces diende te worden ondermijnd. Wat dan ook door wetgeving, decreten en uitspraken van het Hooggerechtshof stelselmatig is gebeurd, maar nog het meest en vooral door de voortdurend door Trump uitgesproken twijfel over de eerlijkheid en de objectiviteit van het verkiezingsproces. Met als uitkomst een klimaat dat langzamerhand rijp is voor Trump om zijn slag voor nog eens vier jaar te slaan. Waardoor hij dan de ruimte heeft om de Trump – dynastie definitiever en voor langer te vestigen. Zo kun je alsmaar verder in de richting van het autocratisch model in Amerika redeneren. Zelfs als je weldenkend en goed van vertrouwen bent en het diep verankerd geloof koestert dat zoiets niet mogelijk is in de oudste democratie die Amerika wel is. Want is ditzelfde land niet het land van de onbegrensde mogelijkheden, waar het onmogelijke dus wel degelijk mogelijk is?

‘Mrs. Degas’ van Arthur Japin

Omdat het lastig is om precies vast te stellen wat wel en wat niet tot de literatuur gerekend moet worden – het lijkt vaak een kwestie van smaak te zijn – hoef ik mij ook niet met de vraag te vermoeien of het werk van Arthur Japin een plaats verdient in de canon van de Nederlandse literatuur. Alsof dat trouwens een halszaak is. Zeker is dat hij in elk geval de vertelkunst meester is, of beter gezegd er een meester in is. Woordgebruik, compositie, stijl, het zijn instrumenten die Japin ruimschoots in zijn bagage heeft en die hij ook met verve beheerst. Noem hem dus gerust een ambachtsman, die het vak van verhalen als weinig anderen zo onder de knie heeft en ook aan de man brengt. Met zijn recent uitgebrachte roman “Mrs. Degas” levert hij daarvan het volgende bewijs na eerdere voltreffers als “Een schitterend gebrek” en “De zwarte met het witte hart”. En waarom weet hij opnieuw te overtuigen? Omdat hij zijn verhaal over het leven en de persoon van de impressionist Edgar Degas allereerst in een rechte lijn en volgtijdelijk vertelt, hoewel hij zich daarbij wel zij – en overstappen in de tijd permitteert, wat alleen maar toegevoegde waarde biedt.

Het draagt namelijk bij aan de opbouw van een plot en aan het toeleven naar een clou, naar een ontknoping die bij Japin, ook in dit nieuwste boek, altijd weer een heuse verrassing biedt. Maar de weg daarheen voert links en rechts toch langs cliffhangers. En waarom ook niet? Want nooit te robuust of omwille van een effect op zich, want daar is de stijl en de aanpak van Japin te verfijnd en haast dichterlijk voor. Zoals alleen al zijn beschrijvingen van New Orleans en de moerassen eromheen bewijzen, want ingetogen en gedoseerd zijn en daarmee op pentekeningen lijken. Precies zo schetst hij zijn personages en de wijze waarop ze met elkaar omgaan. Het klinkt nooit als een klok noch is geweld of enige uiting daarvan ook maar ergens in zijn “Mrs. Degas” aan de orde. Wat niet impliceert dat de verhaallijn te veel kabbelt en te weinig leven biedt. Integendeel, durf ik te zeggen. Dat laat ook meteen de grootste kracht van Japin zien, namelijk dat hij met zijn kalme en beheerste stijl in staat is spanning op te bouwen en de lezer in zijn verhaal mee te nemen, zonder dat er effectbejag wordt nagejaagd. En dat is best knap en getuigt van vakmanschap, waarvan zoals gezegd dit “Mrs. Degas” van begin tot eind doortrokken is.

Afspraak is afspraak

Dit is nou typisch zo’n los eindje waarvoor de zondagochtend precies het geschikte moment is om het eens vast te pakken. Omdat er even niets anders te doen is noch iets urgenters zich aandient. Het laat zich het beste duiden met de quote “Afspraak is afspraak”. Wat ogenschijnlijk staat als een huis, compact als het is verwoord, zodat er geen speld tussen te krijgen is. Het klinkt haast als een dogma, dat onomkeerbaar en onwrikbaar is. Was het maar zo. Want de praktijk blijkt aanmerkelijk weerbarstiger te zijn. Als bijvoorbeeld overeengekomen tijden opeens en gemakkelijk verschuiven en met de gemaakte afspraak toch de hand wordt gelicht. Omdat er iets tussen kwam. Omdat de brug open was. Omdat de trein werd gemist. Omdat er even iets moest worden afgemaakt. Of omdat er onverwacht een dringend telefoontje kwam. Het bekende arsenaal aan excuses, verontschuldigingen en andere smoesjes die eens te meer duidelijk maken dat er plotseling zaken aan de orde waren die belangrijker bleken dan die gemaakte afspraak die afspraak zou zijn. Maar tegelijk een gebrek aan respect voor jou en de afspraak met jou niet kunnen verhullen. Omdat men er anders wel op de afgesproken tijd zou zijn geweest. Dit is geen zedepreek. Verre van dat. Maar gewoon een bittere constatering. Reden waarom ik het nooit en te nimmer zal laten afweten op een overeengekomen tijd. En schiet mij gerust af als ik wat dat aangaat eens een afspraak met voeten treedt.

‘Afspraak’ van Hagar Peeters

Lezen, dit gedicht “Afspraak” van Hagar Peeters (1972). Waarom? Omdat het spannend is, met een geweldige en tegelijk ontluisterende clou.

Hij is niet op komen dagen.
Misschien werd hij ziek of liep hij
onder de tram, misschien sprak een ander
hem aan. Misschien vergat hij zijn horloge
of vergat het horloge hem de juiste tijd te geven.
Misschien wilde zijn auto niet starten
of begaf die het halverwege.
Misschien belde iemand hem juist voor hij vertrok,
met het bericht dat hij naar een crematie moest
of dat zijn moeder is overleden.
Misschien kwam hij een kennis van vroeger tegen.
Misschien had hij ruzie op zijn werk,
is hij ontslagen en heeft hij
zijn hoofd onder een kussen begraven.
Misschien stond de brug open, en ook de volgende.
Misschien bleef het stoplicht op rood staan.
Misschien heeft de pinautomaat zijn pasje ingeslikt
of bleek hij onderweg zijn portemonnee vergeten.
Misschien was hij zijn bril kwijt
kon hij niet stoppen met lezen
was er een programma op tv dat hij af wilde zien
kreeg hij zijn huisdeur niet op slot
kon hij nergens zijn sleutelbos vinden,
en begon plotseling zijn hond over te geven.
Misschien was er geen telefoon in de buurt,
kon hij het restaurant niet vinden
of zit hij per vergissing elders te wachten.
Misschien – de laatste onbegrepen
en onvoorziene mogelijkheid –
houdt hij niet langer van mij.

Een kwestie van smaak

Misschien is het allemaal wel echt zo gedetailleerd van geur, aroma of smaak en ben ik onvoldoende fijnbesnaard om de hedendaagse genietingen van koffie in al zijn variaties te kunnen ondergaan. Zeker is wel dat alle rimram die rond dat product steeds breder wordt uitgesponnen, aan mij voorbijgaat en mij meer en meer op de lachspieren werkt. Neem wat er de laatste jaren met de koffie aan de hand is geraakt. De tijd dat Douwe Egberts het primaat van de koffie had, dat je water kookte, vier schepjes Roodmerk op een filterzakje nummer vier deed en vervolgens daar het hete water op schonk, om zo een, twee, drie goeie koppen koffie te drinken, is allang voorbij. Op een of andere manier is dat op enig moment minder in de smaak gaan vallen bij deze of gene. Wat ongetwijfeld een slimme marketeer of productmanager moet zijn geweest, die eurotekens en een gat in de markt zag. Waarna Senseo was geboren en even succes mocht boeken, vooral omdat het zo gemakkelijk was. Want verder bleek het, nadat de tevredenheid over dat gebruiksgemak was uitgewerkt, bocht in het kwadraat te zijn. Afmars voor Senseo in de richting van de kringloopwinkel. Was dit dus al een vorm van volksverlakkerij, het bedrog kon nog stukken erger. En we zitten er nog midden in met de onzaligheid van Nespresso, met de schijnvertoning die onder de vlag van die merknaam wordt opgevoerd. Want dat is het toch, de poppenkast met personeel in Nespresso-uniformen dat tientallen variaties in koffiesmaken probeert aan te prijzen?

Met natuurlijk de ene blend nog geraffineerder dan het andere aroma plus de smaken die exclusief zijn, een, twee of drie sterren hebben en dus ook hun eigen rangorde hebben met een bijbehorende prijs. Waarbij je als klant natuurlijk vanwege het zelfrespect dat je toch hebt, uiteraard het meest exclusieve, dus duurste soort meeneemt om daar thuis lustig en welgedaan van te gaan genieten. Dat is dus het verhaal en de hele schijnvertoning. Want eenmaal thuis zie je allereerst dat er weer vijftig, zestig euro minder op je bankrekening staat. Wat er nu eenmaal bij hoort. Maar wat veel ontluisterender is, dat is de gewaarwording dat de koffie die je voor goed geld hebt gekocht, geen draad anders blijkt te smaken dan de soort die je voor veel minder geld ook eens bij Nespresso hebt gekocht. Wat eens te meer de bevestiging is dat je van goede huize moet zijn om die beweerde verschillen in smaak van zoveel soorten koffie te kunnen herkennen. Mij lukt het in elk geval niet, omdat een kop koffie als zodanig hoe dan ook voor mij goed genoeg is en omdat ik niet uitgerust ben met fijn afgestelde smaakpapillen om die schijnvertoning van Nespresso mee op te voeren. Hoewel het natuurlijk best een kwestie van smaak kan zijn. Maar laat mij daar mooi verder buiten. Ik hoef mij daar niet mee te bemoeien. Want ‘ohne Gewahr’ is koffie voor mij al lekker genoeg.

Een overtuigde republikein

Om maar met de deur in huis te vallen. Het slaat natuurlijk nergens op dat iemand door geboorte, door komaf of door erfopvolging een functie verwerft, laat staan staatshoofd wordt. Dat verhoudt zich op geen enkele wijze tot de geest van de 21e eeuw. Wat zoveel wil zeggen dat een staatsvorm als de constitutionele monarchie, zoals Nederland dus heeft, onmogelijk nog van deze tijd genoemd kan worden. Zodat de vraag meer dan gerechtvaardigd is wat wij nog met de familie Oranje moeten. Strikt genomen en rechtdoor geredeneerd dus. Met vervolgens de aantekening dat de vraagstelling wel zo actueel is geworden nu het huidige staatshoofd, op de enkele uitzondering na, waarbij naar zijn optreden op 4 mei wordt verwezen, meer dan eens kans ziet om de plank volledig mis te slaan en er meer dan eens blijk van geeft weinig tot geen gevoel te hebben voor datgene wat onder het Nederlandse volk leeft. Dat is nu een acuut vraagstuk, dat bij mij heel lang gesluimerd heeft, zo’n veertig, vijftig jaar, nadat ik mij in de zestiger jaren bekeerd had tot het inzicht dat de republiek de meest gewenste staatsvorm voor Nederland was. Mijn dwarsigheid van toen paste naadloos in de toen heersende tijdgeest welke onder andere bepaalde dat de monarchie, het koningshuis achterhaalde instituten waren.

Met als directe aanleiding de keuze van Beatrix voor een Duitser, Claus van Amsberg, als haar toekomstige echtgenoot, en dus hoog oplopende emoties die mij ook een tijd in hun greep hadden en mij tot een gelovig republikein maakten. Maar zoals dat vaker pleegt te gaan, doofde dat republikeinse vuur bij mij en ging mijn geloof een sluimerend bestaan leiden. De pragmaticus in mij was wakker geworden. Ik had wel wat beters te doen dan om mij daar nog druk over te maken. Huisje, boompje, beestje, baan, gezin, kinderen. Waardoor republiek en monarchie ergens achteraan in de rij van mijn interesses kwamen te staan. Ook omdat er zich eigenlijk in de wereld van de royals niks voordeed om je druk over te maken en ik ondertussen mijn leven leefde. Tot we een paar jaar terug een koning kregen, die uiteraard de gunst van de twijfel kreeg zolang hij mij en niemand anders voor de voeten liep. Hij kreeg zijn speelkwartier cadeau, ook om wederzijds aan elkaar te wennen. Maar nu we inmiddels een paar jaar verder zijn, blijkt het allemaal niet zo mee te vallen en heeft hij al de nodige misslagen begaan zonder dat er een kans op verandering in het verschiet lijkt. Waardoor het begin van dit logje tot stand kwam en voor mij de cirkel zo waar rond is, nu ik de overtuigde republikein blijk te zijn gebleven.

Het geweld in ‘Brimstone’

De film “Brimstone” van Martin Koolhoven, die op maandag j.l. op Nederland 3 werd uitgezonden, heeft weer eens een gevoeligheid bij mij beroerd en blootgelegd, nadat ik er al een tijd geen last meer van had gehad. De laatste keer dat dat nog gebeurde, was meer dan een jaar geleden nadat ik een film van Quentin Tarantino had gezien. Gelukkig dat ik mijn weblog had. Want zo kon ik de toen opgelopen frustratie van mij afschrijven om vervolgens de reden van mijn geraaktheid uit het oog te verliezen en te vergeten. Tot het bij “Brimstone” weer prijs was, terwijl ik van tevoren zo was gewaarschuwd. Ik had kunnen weten wat mij te wachten stond, maar liet mij van de wijs brengen door de uiteenzetting over het thema van de film, dat ook nog eens actueel genoemd kon worden. Want Koolhoven beoogde met “Brimstone” de excessen die voortvloeiden uit het religieus fanatisme aan de kaak te stellen. Waarvoor hij de geschiedenis van een groep streng gelovige Nederlanders gebruikte, een groep die in het midden van de 19e eeuw vanuit Nederland naar Amerika overstak om daar een nieuw leven te beginnen dat dan geleid zou worden volgens hun strenge, orthodoxe en fanatieke godsdienstige opvattingen. Dat vormt het decor tegen de achtergrond waarvan Koolhoven een thrillerachtig verhaal schetst waarin dat religieuze fanatisme in alle denkbare, maar vooral extreem gewelddadige vormen tot uiting komt.

En daar begon het bij mij dus danig te wringen, kreeg ik een unheimisch gevoel omdat die gewelddadigheid in alle mogelijke varianten en heel expliciet werd getoond. Zo vaak en veelvormig dat het voor mij ongeloofwaardig werd en bij mij de vraag opriep of zoveel en zo uiteenlopend geweld dat zich maar bleef voordoen, nog wel kan bijdragen aan de geloofwaardigheid van een verhaal. Sterker nog, zelfs de indruk wekte dat het hele verhaal om het geweld gegroepeerd was. Met geen ander gevolg dan dat de film, en vooral de thema en de boodschap, alleen maar lastiger te verteren werd, door dat beeld dus dat het hele verhaal per saldo niet door de inhoud gedragen werd, maar dat al het geweld dat moest doen. Omdat de film wel verkocht moest worden, wel bedoeld was voor publiek, dat immers geacht wordt toch het meest te gaan voor scherpe kanten en het zwart en wit en niet op nuances en meer van zulke zoetsappigheid zit te wachten. Het kan haast niet anders dan dat Koolhoven voor die verleiding is gezwicht en “Brimstone” daarom deze gewelddadige vorm heeft gegeven. Wat afbreuk doet aan zijn artistieke integriteit. Jammer genoeg, omdat de film, het verhaal en ook de boodschap op zich best goed zijn, maar met alle ondubbelzinnig geweld op die kwaliteiten zwaar hebben ingeboet.

Mijn herfstige tuin (haiku)

Mijn herfstige tuin
oogt met haar rood, geel en groen
weemoedig en mooi.