Tot voor een paar weken kende ik hem niet, Jan Konst. Wat ook niet zo vreemd was omdat hij al ruim twintig jaar als literatuurwetenschapper en hoogleraar Nederlandse literatuur werkzaam is aan de Vrije Universiteit in Berlijn. Logisch dat eventuele publicaties van zijn hand zich dan aan je aandacht onttrekken. Maar nu maakte ik kennis met hem via een interview in de NRC en las ik dat hij een jaar of drie geleden een veel geprezen boek heeft geschreven onder de titel “De wintertuin” waarvan het thema mij erg interesseerde. Het behelsde namelijk een geschiedenis van een Duitse familie in de lange twintigste eeuw, die zich met name afspeelde in de omgeving van Dresden, meer in het bijzonder in de porseleinstad Meissen. Zijn verhaal krijgt vorm aan de hand van documenten en voorwerpen welke Konst vindt in de kelders van een particulier woonhuis. En dan schrijft hij:
“Daarvan zijn er in Duitsland ongetwijfeld tienduizenden. Een ding hebben ze met elkaar gemeen: ze zijn niet vrij toegankelijk. Zo ook in dit geval. Mijn schoonmoeder Brigitte stond mij echter toe de papieren nalatenschap van haar voorouders te raadplegen. Zij bewoont het witgepleisterde huis in Weinbohla, dat een Wintergarten en zonneterrassen heeft. Brigitte is inmiddels 84 jaar en heeft vaak met mij over haar familie gesproken. Het is een familie zoals er zovele bestaan. Geen familie in ieder geval waarvan je de leden in geschiedenisboeken tegenkomt. Onder haar bloedverwanten zoek je tevergeefs naar politici, schrijvers of kunstenaars. Een doorsneefamilie. Maar juist dat is fascinerend. Het archief in de kelders van Weinbohla documenteert hoe mensen uit het midden van de samenleving het hoofd in roerige tijden boven water houden. Van generatie op generatie.”
En dit vormt het vertrekpunt voor een enerverend familie-epos dat juist zo enerverend is omdat het gebeurde zo alledaags is, herkenbaar, dichtbij en van gewone mensen. Konst slaagt erin om al die levens in hun eenvoud voor onze ogen te ontvouwen en in weldadig proza te laten zien hoe stervelingen op de golven van de wereldgebeurtenissen meegenomen kunnen worden. Honderd jaar Duitse geschiedenis, het Keizerrijk, de Eerste en Tweede Wereldoorlog, de Nazi – tijd en de Weimarrepubliek, De DDR, de val van de Muur en de Wende. Het komt allemaal langs in gereduceerde vorm en herleid tot de levens van gewone mensen. Waardoor ‘De wintertuin’ een meeslepend boek wordt en wat mij betreft, als het gaat om de kennis van de Duitse geschiedenis en de plaats van de gewone man daarin, vergeleken kan worden met ‘De Buddenbrooks’ en de tv – serie ‘Weissensee’. Dat compliment mag Jan Konst absoluut worden gegeven.
robschimmert 