Illusies en literatuur

De Nederlandse literatuur en het bijbehorend schrijverswereldje blijft maar beheerst worden door het levensgrote misverstand dat het wat is of nog wat wordt. Dat komt er nou van als er jarenlang een entree wordt verschaft tot de Frankfurter Buchmesse, waar de illusies kennelijk per dozijn worden verkocht en ook aftrek vinden bij diegenen die uit een taalvlek, zoals Nederland genoemd mag worden, afkomstig zijn. Want in de grote mensenwereld lijkt alles ook snel meer dan wat het in feite is, als je maar klein genoeg bent. Om eenmaal teruggekeerd op het eigen, overzichtelijke erf toch gauw te moeten merken dat al die omhaal bitter weinig zegt. Omdat het moment en de waan ervan daar en dan regeren, terwijl echte waarde en betekenis beklijven met en door het verloop van de tijd. Daar wordt de houdbaarheidsdatum van de literatuur, van de schrijver of van die roman pas transparant, zoals dan ook zichtbaar wordt wie of wat de korenmaat der eeuwigheid als criterium voor echte kwaliteit passeert. Want roem en eer bij het leven is één, maar de lauweren doen er pas echt toe en zeggen stukken meer als ze de auteur, de schepper ook overleven en van de gebruikelijke pluimstrijkerij die levenden altijd treft, zijn ontdaan na hun overlijden. Kijk met die bril naar de Nederlandse literatuur van na de Tweede Wereldoorlog.

Een pijnlijke conclusie dringt zich dan onvermijdelijk op. Welke begint met de vraag wat er nog leeft of is overgebleven van het ontzag en respect voor al die vermeende grote beoefenaars van de Nederlandse literatuur uit die tijd. Het merendeel van al die populaire auteurs, die vooral op de Boekenbals jaar in, jaar uit excelleerden met hun verbluffende verkoopcijfers plus hun prominente plaats op tv en in de krantenkolommen, blijkt in de vijf tot tien jaar na hun dood al min of meer vergeten. Van hun werk is nooit meer iets uitgegeven, ook al werd het bij hun leven zo hoog geprezen. Want wie praat er eigenlijk nog over Hugo Claus nadat hij in 2008 was gestorven? En over Wolkers, of Reve of Mulisch respectievelijk acht, negen en vijf jaar na hun dood. Ze zijn nog net niet vergeten. Maar nog even, en hen treft hetzelfde lot als Vestdijk en Anna Blaman, die verstoft, vergrijsd zijn en niet meer gelezen worden, ondanks hun plaats in de Nederlandse literatuurgeschiedenis, welke dus geen enkele garantie voor kwaliteit op wereldniveau blijkt te vormen. Dit in tegenstelling tot die twee ook overleden schrijvers, die dit lot dus niet beschoren is omdat zij met hun werk wel de eeuwigheid hebben aangeraakt, te weten Hella Haasse en W.F. Hermans, die als schrijver nog altijd leven en belangstelling oproepen. Of ben ik nu het slachtoffer van mijn vooringenomenheid en subjectiviteit geworden?

Advertentie