Hoewel ik al vaker op het grondgebied van de voormalige DDR ben geweest, is mij bij mijn bezoek van vorige week aan het Noordoostelijk deel van Duitsland, de deelstaat Mecklenburg-Vorpommern, toch iets opgevallen dat ik bij vorige gelegenheden nauwelijks heb opgemerkt en waaruit ook weer konklusies getrokken kunnen worden over de aard van het toenmalig regime van Ulbricht en Honecker. Want kijkend uit de verte naar de profielen van toch behoorlijke steden als Rostock, Wismar, Greifswald en Stralsund, zie je daarin steeds weer de contouren van forse kerkgebouwen domineren. En van dichtbij blijken ze behoorlijk intact gebleven. Ze vertonen in elk geval niet die tekenen van verval waar vaker sprake van is bij de doorsneewoningen. Als die godshuizen dus nu, vijfentwintig jaar na de Wende, niet meer hun optimale staat bezitten, dan moet dat vooral te wijten zijn aan een sterk teruglopend kerkbezoek en daardoor teruglopende inkomsten die het onderhoud van die gebouwen alleen maar problematischer maken. Wat gelet op de toestand waarin de meeste kerken verkeren, een verschijnsel zal zijn dat toch sedert kort is aan het optreden. Waardoor verschillende veronderstellingen meer dan gerechtvaardigd zijn. Allereerst dat ten tijde van de DDR het kerkbezoek nog aanmerkelijke vormen moet hebben gehad en dus al die gebouwen in een goede staat konden blijven verkeren dankzij de fondsen die daardoor ontstonden.
Zou die godsdienstoefening dan toch dezelfde funktie hebben gehad als dat volkstuintje waar iedere burger zijn eigen leventje en vrijheid daarin kon creëren? Mogelijk dat dat wekelijkse uurtje in de kerkbanken net die innerlijk rust gaf waardoor men om het eigen gemoed genoeg buffers kon bouwen om het lastige en treurige leven als DDR – burger nog enigszins vol te kunnen houden. En waarschijnlijk hebben de machthebbers in Oost-Berlijn heel goed geweten dat het bestaan van deze instituten en mechanismen de basis waren om hun heilstaat nog enigszins volgens de communistische ideologie te laten functionneren. Vandaar dat zij waarschijnlijk zo wijs zijn geweest en voldoende scrupules kenden om met hun handen van al die godshuizen af te blijven, hoewel hun bestaan, hun aanwezigheid in zich een gotspe was en zich per definitie niet kon verdragen met de DDR en haar leer. Zoiets moet het zijn geweest, dus de oorzaak hebben gevormd voor de in feite behoorlijke staat waarin in feite alle kerkgebouwen nog verkeren. Waarmee ze tegelijk een monument zijn, een bewijs van de onmacht van de Ulbrichts, de Stophs, de Honeckers en de Grotewohls om echt greep te krijgen op het leven van de Oostduitse burgers die dankzij die kerken en hun tuintjes hun ruggen konden blijven rechten, waardoor de communistische kruik tot 1989 te water kon gaan voordat ze uiteindelijk en definitief brak.
robschimmert 