Bij 70 jaar bevrijding

Op de dag dat het op de kop af zeventig jaar geleden is dat Zuid – Limburg werd bevrijd, is het meer dan op zijn plaats om de vraag te stellen of we daardoor langzamerhand in de goede positie zijn terecht gekomen om de juiste en afgewogen oordelen over de periode van de Tweede Wereldoorlog te vormen, en meer in het bijzonder over het gedrag waartoe Nederlanders toen al of niet willens en wetens overgingen. Op zich is de afstand in tijd uiteraard groot genoeg voor de nuance en de zuivere afweging van gehanteerde motieven. Te meer omdat ook de feiten in hun met het jaar toegenomen veelheid steeds meer voor zich zijn gaan spreken en aan de emoties die zo kort na de Bevrijding in het denken nog een hoofdrol konden spelen, hun kracht hebben ontnomen. Zie bijvoorbeeld hoe de invloed van opinieleiders als Lou de Jong en Henk van Randwijk in en op het maatschappelijk debat over verzet en collaboratie de laatste decennia is gereduceerd. De emoties die in hun meningen prominent aanwezig konden zijn, nee, moesten zijn, gezien hun rol en positie in het Nederland van de Tweede Wereldoorlog, hebben duidelijk terrein verloren ten gunste van de ratio die met het vorderen van de tijd en afstand wel veld moest winnen. Waardoor ruimte ontstond om aan elke handeling, keuze, mening of positie, goed of fout, een scala van motieven toe te voegen alsook een veelheid aan argumenten om bepaald gedrag van wie dan ook nader te verklaren. Met als grote gevaar dat elke daad acceptabel wordt omdat ze te begrijpen is, want beredeneerd kan worden.

Om vervolgens echt op het gladde ijs te belanden, als elk onderscheid in moreel waarderen en ethisch oordelen vervalt, omdat van afstand bezien mensen nu eenmaal mensen blijken die in de barre omstandigheden van een oorlog, onder druk om te moeten overleven, op voorhand geëxcuseerd zijn voor de keuzes die ze maken. Die tendens in het huidig denken en oordelen, dat het allemaal niet zoveel meer uitmaakt, wordt steeds manifester. Met als gevolg dat een eigen normbesef zeker niet meer door de splijtende gebeurtenissen van de oorlogsjaren verder aangescherpt zal worden. Waardoor het nauwelijks nog mag verwonderen dat de verderfelijke symbolen uit die tijd, want verwerpelijk blijven ze wat mij betreft toch nog, weer zo gemakkelijk van hand tot hand kunnen gaan en hun weg lijken te vinden naar de zoekende geesten van de moderne mens. Het hakenkruis, de Hitlergroet, de joden – en vreemdelingenhaat, discriminatie zijn weer usance geworden en uit de sfeer van het taboe geraakt. Daarmee bewijzend dat mensen niets zullen leren noch dat de lessen die de geschiedenis biedt, aan hen zijn besteed. Omdat ze erger dan ezels zijn, want zich blijven stoten aan dezelfde steen en daar ook nooit mee zullen ophouden. Met als de grootste valkuil en reden natuurlijk die vervloekte nuance die de woede en andere emoties over begaan onrecht en kwaad finaal om zeep schijnt te helpen.

Advertentie