Terugkeer ongewenst

Opnieuw heeft Charles Lewinsky zijn meesterschap in de vertelkunst bewezen. Na “Het lot van de familie Meijer”, die epische familiegeschiedenis, waarmee hij zijn naam definitief vestigde, bereikte hij dezelfde hoogte in het recent verschenen “Terugkeer ongewenst“. Daarin beschrijft hij het leven van de in Auschwitz omgebrachte acteur-regisseur Kurt Gerron in een verhaal dat een verrassende compositie kent. Want bepalend en tegelijk vertrekpunt is het duivels dilemma waarvoor Gerron gesteld wordt door de SS, welke hem drie dagen de tijd gunt om ja of nee te zeggen tegen het voorstel om een film te maken waarin het leven in concentratiekamp Theresienstadt wordt verheerlijkt. In die drie dagen bedenktijd ziet Gerron zijn leven aan zich voorbij trekken, waarvan Lewinsky op de hem bekende manier een beeldende beschrijving geeft. Zo komen de loopgraven van Ieper uit de Eerste Wereldoorlog heel dichtbij, gunt hij ons een kijkje op de karakters van Marlene Dietrich, Emil Jannings en Bertold Brecht, kunstenaars waarmee Gerron nauw heeft samengewerkt, maken we kennis met sportheld Max Schmeling en worden de dramatische gebeurtenissen in de Joodse Schouwburg en kamp Westerbork opnieuw tot leven gebracht.

Hoe beeldend en indringend de verteltrant van Lewinsky is, kan opgemaakt worden uit het feit dat zelden een beschrijving van een oorlogsgebeurtenis, terwijl ik er toch veel van en over heb gelezen, mij zo heeft geroerd als zijn verhaal over de lotgevallen van Kurt Gerron in de Joodse Schouwburg in Amsterdam. Waarbij het effect waarschijnlijk ook bereikt is door de structuur die Lewinsky voor zijn boek heeft gekozen, waardoor de compositie van het verhaal nog meer tot haar recht moest komen. Want “Terugkeer ongewenst” kent niet de traditionele opbouw van delen en hoofdstukken. Het is een doorlopend verhaal geworden dat vierhonderd veertig bladzijden kent, welke telkens opgedeeld zijn in ongeveer twee pagina’s waarin een episode uit het leven van Kurt Gerron aan bod komt. Met als gevolg dat het gehele verhaal zijn vaart houdt, toch diepgang heeft, zij het dat het de eerste vijftig bladzijden wel wennen is aan deze ongebruikelijke aanpak. Maar is dat eenmaal een feit, dan krijg je als lezer dus wel wat terug van Charles Lewinsky, te weten een boek en een verhaal dat waarachtig iets toevoegt aan kennis en gevoel over de Tweede Wereldoorlog zonder dat er ook ergens maar overdreven wordt.

Advertentie