Tijdloze oogkleppen

O tijden, o zeden, luidt het Romeinse gezegde dat wil aangeven hoe veranderlijk opvattingen zijn en dus hoe bekrompenheid ook met de tijd mee evolueert. Dat heb ik met eigen ogen in een tijdsbestek van vijftig jaar zien gebeuren. En hoewel die verandering op zich spectaculair oogt, blijkt er in essentie totaal niets gewijzigd en heeft het burgerdom nog altijd dezelfde oogkleppen opgehouden, zij het dat daarmee momenteel wel een andere maat wordt genomen. Zoals de onderstaande tijdreis ondubbelzinnig laat zien. Vertrekpunt is het midden van de jaren vijftig als we in het Culemborg van mijn jeugd aanbelanden, waar ons ons nog kent, dus niemand de geringste kans krijgt om welk oordeel dan ook van de strikte sociale controle te ontlopen, die in die kleine, gesloten gemeenschap nog altijd dwingend wordt uitgeoefend. Dat komt met name tot uiting als privacy dus even publiek wordt en ieder daar een blik op mag werpen. Zoals met name het geval is bij trouwpartijen, die onderwerp van gesprek en vooral nieuwsgierigheid zijn als er maar een vermoeden is dat er wat bijzonders mee aan de hand is. Als het bijvoorbeeld gemengd is, dus als een katholiek met een protestant in het huwelijk treedt en er op zijn minst wat wrijvingen tussen families een ingang hebben gevonden in het roddelcircuit. Met alle gevolgen natuurlijk voor de toeloop bij het stadhuis waar het bruidspaar zich na de huwelijkssluiting even aan de goegemeente moet tonen.

Die zucht naar sensatie die op zo’n moment toch al op haar wenken werd bediend, was nog voelbaarder en benauwender aanwezig als het gerucht de ronde had gedaan dat op een bepaalde dag twee jongelui zouden trouwen omdat ze dat ‘moesten’, zoals dat toen zo fijntjes werd genoemd. Waarmee niets anders werd bedoeld dan dat de bruid al zwanger was en als enige uitweg het huwelijk had, tenminste als de bruidegom het vaderschap wilde erkennen. Wat natuurlijk koren op de molen van velen was, van wie de hypocrisie aan haar trekken kwam als er meewarig gekeken werd naar het ongemak van die twee jongelui die zich voor eens en voor altijd in Culemborg gewogen wisten. Zo ging dat toen in die zogenaamd gemoedelijke vijftiger jaren die hun genadeloze trekjes evengoed hadden zoals ze nu dus ook nog altijd bestaan, maar een heel andere richting krijgen, want zeer door de heersende tijdgeest met haar ongeremd materialisme worden bepaald. Of gaat het om zoveel anders als iemand mij na een begrafenisplechtigheid in alle ernst en vol overtuiging toevertrouwt dat de kist van de overledene erg mooi was, om het bij dat oordeel ook verder te laten. Mag ik dat net zo tenenkrommend vinden, dus even bekrompen en burgerlijk? Waarmee gezegd wil zijn dat de tijden en de zeden weliswaar veranderen, maar de mens heel duidelijk toch dezelfde oogkleppen houdt.

Advertentie