‘Reizen zonder John’

Na “De eeuw van mijn vader” en “In Europa”, waarmee Geert Mak kapitale successen boekte en ook de literaire kritiek verraste, werd al een paar jaar uitgekeken naar een nieuw boek van zijn hand en waren de verwachtingen dan ook hoog gespannen. Daaraan moest dan het recent verschenen “Reizen zonder John” voldoen, een meer dan ambitieus project dat een verslag wil zijn van de reis, die Mak in 2010 in de voetsporen van de fameuze Amerikaanse schrijver John Steinbeck door een groot deel van de Verenigde Staten maakte. Zijn belangrijkste doel is in navolging van wat Steinbeck in 1960 wilde doen, de stand van dat land op te nemen en te bepalen wat er van alle idealen nog is overgebleven. Een evaluatie door een buitenstaander die beweerde Amerika van jongsaf als het beloofde land te hebben beschouwd, net zo als al die immigranten dat voor hem deden. Daarnaast was het ook Mak’s bedoeling om het waarheidsgehalte van Steinbecks reisverslag te toetsen. En als hij dat oogmerk van tevoren al niet had, dan is het tijdens zijn eigen tocht wel steeds meer aan de orde en over het voetlicht gekomen.

Naarmate “Reizen zonder John” vordert, wordt het oordeel van Mak daarover steeds manifester en concentreert hij zich meer en meer op de discrepantie tussen fictie en werkelijkheid die hij bij Steinbeck aantrof en laat hij zijn oorspronkelijke doelstelling gaandeweg los. Het hinken op twee gedachten neemt daardoor alleen maar toe, verhaallijnen gaan dooreen lopen, wat de overzichtelijkheid van zijn vertelling allerminst ten goede komt. Zijn hele verhaal krijgt zodoende vooral een anecdotisch karakter. Feiten en vertellingen worden er links en rechts bijgesleept, met als gevolg dat de consistentie in het boek, een rode draad, alsmaar verder te zoeken is. Waardoor “Reizen zonder John” het in kwalitatief opzicht, als verhaal en als analyse, duidelijk aflegt tegen het terecht zo veel geroemde “In Europa”. Desalniettemin is mijn oordeel niet onverkort negatief omdat Mak met zijn meest recente boek wel heeft voorzien in de vele hiaten die er bij mij nog bestonden ten aanzien van de Amerikaanse geschiedenis. Als dat niet het geval was geweest, zou het lezen ervan echt op een teleurstelling zijn uitgelopen.

Advertentie